U jednom od prethodnih tekstova na temu arhetipa veštice na filmu analizirali smo kako je kroz decenije evoluirao do osnažujućeg identiteta u modernoj pop kulturi. Ovaj tekst će predstavljati nastavak istraživanja u kontekstu muzike – kao još jednog dominantnog oblika popularne kulture koji nosi potencijal za transgresiju, subverziju i refleksiju društvenih normi.
U muzici, arhetip veštice se pre svega koristi kao alat za izražavanje moći, duhovnosti i rodne autonomije. Posebno tokom poslednje decenije, veštica prelazi u prostor moći, sa sve većim brojem muzičarki koje je koriste kao simbol afirmacije ženskog identiteta, uloge žene u društvu, samosvesti i duhovne autonomije. Pomislite samo na pomamu koju je izazvala Lana Del Rey na Tviteru pre nekoliko godina kada je pozvala sve da joj se pridruže u bacanju grupne kletve na Trampa.
Veštica u muzici je entitet koji se koristi za istraživanje unutrašnjih konflikata, društvenih nepravdi i borbe za identitet, pozicionirajući je u savremeni kontekst feminizma, kulturne moći i lične slobode. Kroz pesme koje aludiraju na magiju, okultne reference, duhovne prakse ili pak sopstvenu moć, muzičarke stvaraju nove narative koji prepoznaju vešticu kao simbol emancipacije i slobode, ali i kao alat za kritiku opresivnih sistema. Ovo ne mora nužno da obuhvata nečiji celokupan stvaralački opus – ovde je, na primer, zanimljiva Beyoncé i veštičji univerzum koji se oslanja na njeno nasleđe u spotu za pesmu „Formation.“ Taj projekat je značajno promenio trajektoriju njene karijere i možda ostao njen najupečatljiviji rad do sada (priznajem, subjektivna sam). Ipak, bilo bi zanimljivo da se duže zadržala u tom pravcu.
Hajde ipak da krenemo sa analizom trajektorije muzičarki koje se mogu smatrati oličenjem arhetipa veštice – kroz njihove pesme, scenske nastupe i vizuelne estetike u spotovima. Kroz analizu specifičnih narativa i identiteta koje ove umetnice oblikuju, osvrnućemo se i na savremeni trenutak, istražujući šta ovaj arhetip danas predstavlja u muzici i kako doprinosi redefinisanju uloge i percepcije žena u društvu.
Stevie Nicks
Kao ikona rock muzike, Stevie Nicks možda nije prva muzičarka koja se poigravala sa arhetipom veštice u svom stvaralaštvu, ali je svakako ona koja ga je popularizovala i postala sinonim za njega, naročito kroz svoj vizuelni identitet i tekstove koji su obuhvatili mističnu i ezoteričnu dimenziju. Njene pesme su postale prepoznatljive po svojim metafizičkim nitima, poput Rhiannon, Rooms on Fire, Dreams i Gold Dust Woman, u kojima se govori o magiji, predosećanjima i neuhvatljivim vezama, oslikavajući ženu koja je svesna svoje moći i uticaja. Nicks je u svojim tekstovima izgradila lik žene koja je istovremeno fascinantna, zagonetna i oslobođena – veštica koja balansira između svetova, pozivajući na introspekciju i samospoznaju, a pesmom Sisters of the Moon stvorila je ime za svoju bazu fanova koji su sebe svrstali u njen veštičji koven.
Nicks je takođe imala mnoge prilike da dalje personifikuje arhetip veštice u filmovima i na televiziji, bilo da je radila muziku za film Praktična magija ili tumačila ulogu veštice/same sebe u dve sezone serije Američka horor priča (Koven i Apokalipsa).
Yoko Ono
Yoko Ono je umetnica čiji rad, i kroz muziku i kroz performanse, često ima karakteristike arhetipa veštice. Njena umetnost se često bazira na konceptima mira, duhovnosti i lične transformacije, dok njene pesme i performansi pozivaju na duboku introspekciju, transformaciju svesti i istraživanje unutrašnje moći, što su karakteristike koje nalazimo u arhetipu veštice. Ono je bila pionirka u korišćenju ritualnih, meditativnih i vokalnih eksperimenata da bi oslobodila žene i sve ljude iz okova društvenih i političkih normi, stvarajući svet u kojem snaga žene ima potencijal da menja sve.
U svojim muzičkim eksperimentima, Yoko Ono odgovarala je na javnu kritiku svog odnosa sa Johnom Lennonom pesmom iz 1974. godine, Yes, I’m a Witch, kojom je potvrdila svoju povezanost sa arhetipom veštice. Ova pesma nije samo odgovor na medijski pritisak, već i čin afirmacije njenog identiteta i umetničke autonomije. Još jedna od njenih pesama, Woman of Salem, bavi se strašnim nasleđem Salemske inkvizicije, istražujući moć magičnog ženskog principa kroz istorijske i kulturne prizme. Pesma poziva na razumevanje ženskih iskustava kroz prizmu prošlih nepravdi, gde žene nisu bile samo progonjene, već su u mnogim slučajevima bile nositeljke promene i snage.
Kate Bush
Kate Bush, sa svojim nesvakidašnjim pristupom muzici i sceni (koji traje i do danas, ako ćemo iskreno), od samih početaka svoje karijere oslikava arhetip veštice kroz pesme koje kombinuju folklor, okultizam i snažnu emotivnu povezanost sa prirodom. Bush je kroz svoje stvaralaštvo i pesme poput singl Wuthering Heights, The Hounds of Love, Experiment IV, Waking the Witch ili Sensual World, istraživala granice između racionalnog i iracionalnog, na čijoj ivici se nalazi figura žene koja je ujedno strastvena i duhovna.
Pored tekstova, ne može se zanemariti ni njen scenski nastup, sa elementima performansa i apstraktnim vizualnim efektima, koji je stvorio sliku veštice koja je u dubokom kontaktu sa svojim unutrašnjim svetom, sposobnom da kanalizuje svoje emocije kroz muziku, fizičke pokrete i zvučne pejzaže. Bush, koja je i dalje enigma u popularnoj muzici, zahvaljujući ponovljenoj popularnost usled serije Stranger Things, još uvek invocira misteriju ženskog principa i razumevanje, ne osuđivanje figure koja prevazilazi uloge koje joj je društvo dodelilo.
Siouxsie Sioux
Siouxsie Sioux, frontmenka post-punk benda Siouxsie and the Banshees, kreirala je pojavu koja je bila fuzija gotičkog i punk stila, a njen uticaj na arhetip veštice u muzici duboko je ukorenjen u njenom vizualnom identitetu i temama koje je obrađivala u pesmama. Njeni nastupi često su nosili elemente teatralnosti, sa specifičnom tamnom šminkom, dramatičnim frizurama i gotičkim kostimima koji podsećaju na vešticu, spajajući gotičke motive, kabuki teatar na engleski način i začuđujuće savremene elemente.
Pesme poput Spellbound, Arabian Knights, Cities in Dust i Halloween bave se magijom, transcedentalnim iskustvima i aluzijama na okultizam, reflektujući Siouxsie kao muzičarku koja je talentovana da stvori atmosferu nadrealnog, igrajući se na granici između stvarnosti i fantazije.
Grace Jones
Grace Jones je art-pop ikona koja je svoj imidž oblikovala kroz fuziju muzičkih pravaca i vizuelnih eksperimenata, stvarajući jedinstvenu predstavu žene koja je daleko od tradicionalnih normi, kreirajući fuziju intergalaktičke svemirske veštice koja koristi svetlost, muziku i magiju. Njene pesme, poput Pull Up to the Bumper, Private Life, Nightclubbing, i Slave to the Rhythm, bave se temama moći, seksualnosti i autonomije, dok njen vizualni identitet, koji je kreiran uz pomoć masivnih frizura, maski, smelih makeup kombinacija i body painting-a, stvara jedinstveno i moćno prisustvo na bini.
Po pitanju arhetipa veštice, Jones ne pristaje na etičke ili estetske norme, već stvara lik žene koja koristi svoju snagu i telesnost da bi preoblikovala stvarnost oko sebe. Njena upotreba maski, kao i često distorzirani zvučni pejzaži, pozivaju na tumačenje njenog lika kao veštice koja kroz svoj umetnički izraz izlazi iz granica svakodnevnog. Možda nije ni čudno što je igrala Zlu vešticu u koncertnoj verziji rimejka Čarobnjaka iz Oza, The Wiz. Takođe, preporučujem da pogledate i njene nastupe iz 70-ih i 80-ih u kultnoj witchy italijanskoj TV emisiji Stryx.
Courtney Love
Courtney Love je tokom 90-ih godina bila jedna od vodećih figura u kontekstu arhetipa veštice, a kroz svoj nastup nije samo izazivala društvene norme, već je i redefinisala šta znači biti žena u muzičkoj industriji, govoreći o sopstvenim iskustvima s nasiljem, patrijarhatom i gubicima. Kroz njenu muziku oslobađa se energija koja je snažna koliko i surova, dok je njen celokupni rad postao izraz dubokog ženskog otpora i autonomije.
Kao kontroverzna figura, oblikovala je arhetip veštice koja je istovremeno nežna i destruktivna, dok mnoge njene pesme, poput Doll Parts, 20 Years in Dakota, i Asking for It, referišu na veštičarenje ili se bave temama unutrašnjeg haosa, borbe sa identitetom i destruktivnim emocijama, što su sve osobine koje se mogu povezati sa vešticama koje manipulišu sopstvenim demonima.
Njena javna slika, često oblikovana kroz skandale i medijske kontroverze, doprinosi tome da je često viđena kao „metaforička veštica“ koja je, poput veštica kroz istoriju, bila stavljena na „lomaču“. Do danas je krivljena za smrt Kurta Kobejna, bez obzira na to koju teoriju o njegovoj smrti prihvatili. Ova sklonost da se traži krivac u njenoj ličnosti, koja je ispunjena kontradikcijama, dodatno pojačava njen lik kao žene koja je istovremeno obožavana i demonizovana.
Erykah Badu
Erykah Badu je kroz svoju muziku i imidž redefinisala arhetip veštice, spajajući elemente soula, hip hopa, R&B-a i psihodelije sa duhovnim i mističnim temama. Njen zaštitni stil i vizuelni identitet, sa prepoznatljivim frizurama, boho estetikom i simbolikom koja seže od afričkih korena do ezoteričnih filozofija, kao i njena duhovna filozofija koju naziva „Baduizam“, pozivaju na tumačenje nje kao duhovne vođe — mudre žene koja je istovremeno utkana u prošlost, sadašnjost i budućnost. Pesme poput On & On, Window Seat i The Healer bave se temama samospoznaje, unutrašnje moći i duhovnog isceljenja, često aludirajući na rituale, magiju i transformaciju. Kroz svoje muzičko stvaralaštvo i upotrebu magijskih i prirodnih instrumenata, Erykah Badu stvara zvučni pejzaž u kojem se susreću osobine veštice — ona je mistična, snalažljiva, slobodna i samosvesna, koristeći svoj umetnički izraz da preispita i preoblikuje svakodnevnu stvarnost.
Florence Welch
Florence Welch, od svog prvog albuma sa Florence and the Machine, stvara zvučnu i vizuelnu sliku žene koja je duboko povezana sa arhetipom veštice kroz emotivnu, duhovnu i mističnu energiju, te je često nazivana Stevie Nicks milenijalaca. Njene pesme bave se temama samospoznaje, osnaživanja i preobražaja, a veoma često referišu na magijske elemente, kao što su Shake it Out, Which Witch, Spectrum i Dog Days Are Over. Florence se pojavljuje kao figura koja na pozornici prelazi iz jednog stanja u drugo, kroz proces introspekcije i samospoznaje, baš kao veštica koja koristi magiju da bi transformisala svoju stvarnost. Njene pesme često donose narative o borbi sa unutrašnjim demonima, o tome kako se nositi sa tugom i kako iz nje izaći kao jači pojedinac.
Njen interes za okultno prevazilazi ravan muzike, jer je izjavila da je svoj veštičji kovent osnovala još u srednjoj školi i od tada pravi knjige čini. Nije stoga iznenađenje što mnogi njeni tekstovi referišu na neku vrstu sricanja ili inkantacija. Njena naklonost morbidnom i neobičnom preliva se u muzici i vizualima koji prate njene spotove i nastupe, stvarajući prostor za magiju kroz rituale, transformacije i borbu sa unutrašnjim demonima.
Natasha Khan
Natasha Khan, koja stoji iza muzičke persone Bat For Lashes, sa svojim mračnim i sanjivim pop zvukom stvara pesme koje se bave temama mističnih bića, ljubavi, gubitka i snova, kao što su, na primer, Daniel, The Dream of Delphi, At Your Feet ili Pearl’s Dream. Njena muzika poziva na refleksiju o unutrašnjim svetovima i povezivanju sa tajanstvenim, dok ona takođe na sebe često referiše kao na vešticu, izjavivši da su sve žene veštice i da, kada izvodi muziku, na neki način baca čini na svoju publiku, što joj omogućava da na sceni oseti svoju moć i prenese je na publiku.
Osim toga, kreira svoje tarot špilove, čime dodatno istražuje simboliku i moć koju ovaj arhetip nosi. Takođe je jedna od učesnica u dokumentarnoj seriji Investigating Witch Trials, koja istražuje istorijski značaj reči „veštica” i kako je kroz istoriju korišćena za potčinjavanje žena.
Chelsea Wolfe
Muzika Chelsea Wolfe duboko rezonuje sa arhetipom veštice, naročito kroz njenu upotrebu tematskih okvira o borbi sa unutrašnjim demonima i magičnim elementima. Njene pesme bave se temama unutrašnje snage i tame, kao što su Feral Love, Iron Moon ili Demons, dok se njen imidž na sceni često sastoji od tamnih, gotovo ritualnih kostima i ukrasa, koji podsećaju na lik veštice koja se bori protiv spoljnog sveta, tražeći istinu u svom unutrašnjem haosu.
Chelsea svojom muzikom i pojavom istražuje granice između svetlosti i tame, života i smrti, uvek u potrazi za preobražajem, što je karakteristika ovog arhetipa. Pored čestog uključivanja motiva u vezi sa veštičarenjem u svojim tekstovima, uključujući poetične stihove o tarotu, podzemnim svetovima i kupanju u krvi, ona otvoreno priča o svojoj praksi u veštičarenju, koju uporedo sa procesom stvaranja povezuje sa zaceljenjem, radošću i oslobađanjem kontrole.
Azealia Banks
Azealia Banks često koristi simboliku koja podseća na arhetip veštice, a njena kontroverzna ličnost i provokativni stavovi dodatno osnažuju ovu povezanost. Njene pesme, kao što su 212, Yung Rapunxel ili Ice Princess, neprestano kombinuju agresivne ritmove sa provokativnim tekstovima koji ističu njenu moć, kontrolu i nepopustljivost. Banks, koja je poznata po tome što se protivi društvenim normama i često izaziva skandale, koristi lik veštice kao način da stvori sopstveni svet u kojem vlada njen narativ, a ne spoljašnje sile. Kroz vizuale, često prepune mračnih elemenata, koji prate njenu muziku, kao i kroz tekstove koji se bave temama poput borbe, moći i seksualnosti, Azealia Banks postavlja sebe kao figuru koja ne samo da se protivi društvenim normama, već je i preobražava u skladu sa svojim potrebama.
Banks je takođe javno proglasila sebe za vešticu, što je izazvalo snažnu reakciju jer povezuje ulogu duhovnosti sa svojim rasnim poreklom, gde magični svet postaje način za izazivanje postojećih struktura moći, koristeći snagu koja prelazi granice stvarnog sveta. Veštice, kao i druge marginalizovane grupe, u ovom kontekstu postaju nosioci mističnih moći, koje izazivaju i menjaju društvene norme.
Doja Cat
Doja Cat je jedna od ključnih savremenih muzičarki kada je u pitanju arhetip veštice. Njene pesme često koriste seksualne aluzije u kombinaciji sa fantastičnim elementima, stavljajući akcenat na ideju žene koja se oslobađa, kontroliše i oblikuje svet prema svojim željama i potrebama, kao što su, na primer, Paint the Town Red, Demons ili Get Into It. U svojim spotovima, često manipuliše stvarnošću, slično tome kako upravlja svojom javnom personom.
Ovaj element moći i kontrole u skladu je sa savremenim tumačenjem veštice, koja je sposobna da oblikuje svet oko sebe prema sopstvenim željama. U poslednje vreme, njen imidž postao je još provokativniji, sa čestim referencama na „demonske” simbole, tetovaže i tvitove koji pozivaju na satanizam, što je izazvalo podeljene reakcije među njenim obožavaocima. Iako mnogi ovo vide kao namerno izazivanje kontroverzi radi pažnje, njen rad i stavovi postavljaju je kao ženu koja ne samo da se protivi društvenim normama, već stvara nove narative o moći i kontroli, istražujući granice između muzike i ženskog identiteta.
Princess Nokia
Princess Nokia je reperka koja istražuje teme ženske slobode, spiritualnosti i samospoznaje, a njena pojava sve se više identifikuje s arhetipom veštice koja traži i stvara sopstvene norme. Njene eklektične pesme bave se temama povezanosti sa sopstvenim telom i potpunog prihvatanja sebe. Na primer, pesma Tomboy nosi snažne poruke o oslobađanju od društvenih normi i osećaju potpune ugodnosti u sopstvenoj koži. Ona često referiše na okultnu simboliku i pozive na sveobuhvatnu slobodu, osnažujući žensku moć u savremenom društvu. Takođe istražuje povezanost sa svojim duhovnim korenima iz Afrike i Južne Amerike, što je posebno evidentno u pesmama poput Gross i Brujas, gde u jednom trenutku mantra i upozorava sve nas da se: „ne zajebavamo sa njenom energijom.“
FKA Twigs
FKA Twigs spaja muziku, ples, vizuelnu umetnost i performans u personu koja odiše misticizmom i introspektivnom snagom, istražujući teme transformacije, moći i ranjivosti. Pesme poput Cellophane i Two Weeks prožete su emotivnom dubinom i simbolikom, dok njeni spotovi i performansi često oslikavaju okultne motive i rituale. Twigs koristi svoje telo kao instrument moći i izraza, bilo kroz ples, akrobacije ili preciznu koreografiju, čime stvara hipnotišuću i gotovo magičnu atmosferu.
FKA Twigs koristi figuru veštice u vizualima i muzici kako bi simbolizovala žensko znanje, moć i revoluciju, kao, na primer, u pesmi Glass & Patron, gde crna žena postaje snaga koja stvara novi, oslobođeni svet umesto da reprodukuje nasilje. Na taj način, Twigs stvara umetnost koja, rečima Silvije Federiči, stoji kao dokaz mogućnosti drugačijeg sveta – sveta bez seksualnog nasilja, ali s jasnim fokusom na osnaživanje žena. Ova kombinacija duhovnostii, simbolizma i feminističke snage postavlja FKA Twigs kao savremeni arhetip veštice koja prkosi normama i otvara prostor za nove narative o slobodi i identitetu.
//
Razvoj arhetipa veštice u muzici ukazuje na mnogo više od puke estetske igre – on predstavlja duboko ukorenjen kulturni simbol koji reflektuje promene u društvu i percepciji ženskosti. Od Stevie Nicks i Kate Bush, koje su svojim introspektivnim stilom oblikovale lik mistične žene, do savremenih muzičarki kod kojih arhetip veštice postaje oličenje snage, autonomije i protesta, ovaj simbol trenutno preobražava marginalizaciju u snagu. Dok umetnice poput Florence Welch, Chelsea Wolfe ili Weyes Blood zadržavaju tradicionalnu formu mistične neodređenosti, arhetip veštice se sve više koristi kao simbol otpora, posebno među muzičarkama tamnije puti, čiji tekstovi i spotovi odišu gnevom i angažovanošću – oni se suočavaju sa svetom i predstavljaju pretnju statusu quo.
Deo moći savremenog arhetipa veštice u pop muzici leži u njegovoj sposobnosti da razbije očekivanja i uzdrma norme. Natprirodno je uznemirujuće; ono preokreće pretpostavke o normalnom ponašanju. U tom smislu, veštica danas predstavlja ogledalo možda pripremnih faza nadolazeće revolucije. Ona izaziva stare norme, nudi narativne prostore za razumevanje ljubavi, gubitka, feminističke borbe i osnaživanja žena u svetu koji je i dalje duboko patrijarhalan. Na taj način, arhetip veštice postaje poziv na oslobađanje, ne samo za muzičarke koje ga kanalizuju, već i za one koji su spremni da razumeju i prihvate njegovu snagu, otvarajući nove puteve za izražavanje i razumevanje ženskog iskustva.
0 Comments